De meest bekende volksdans uit Catalonië is zonder twijfel de sardana. Een dans uit de 19e eeuw waarbij men in een kring hand in hand op het ritme van een cobla danst. Met zijn Republikeinse en oer-Catalaanse achtergrond, is dit één van de meest typerende dansen voor de Catalanen, die graag de sardana dansen tijdens dorpsfeesten en allerlei festivals en evenementen. Benieuwd naar deze bijzondere dans en waar je het mee kunt maken in Barcelona, lees dan verder.
Wat is de Sardana?
De sardana is een soort dans die je in kringen danst, hand in hand, met andere mensen, meestal opgesteld als man-vrouw-man-vrouw. Wanneer een cirkel te groot wordt, splits deze meestal in twee kleinere. In de cirkel is er altijd een persoon die de rest dirigeert. De dansers bewegen langzaam van links naar rechts op het ritme van de muziek, met de handen omhoog of naar beneden, en de voeten die korte of lange stappen doen.
Er zijn in feite twee verschillende blokken: de ‘tirada de curts’, waarbij men met de armen naar beneden danst, met een voet naar rechts en een voet naar links met een tussenstap om van richting te veranderen; en de ‘tirada de llargs’, waarbij de armen omhoog gaan en drie stappen naar rechts en drie stappen naar links gedaan worden met een tussenstap. Deze twee blokken worden meerdere malen herhaalt tot dat de muzikanten het einde van de dans aankondigen. Dan slaan de dansers hun handen naar het midden van de cirkel toe ter afsluiting.
De dansers worden vergezeld door de muziek van de cobla. Een instrumentaal ensemble bestaande uit elf traditionele folk instrumenten, zoals de flabiol (een Catalaanse fluit), de tamborí (een soort trommeltje), de fiscorn (een Catalaanse bugel), de tenora (een typisch Catalaans dubbelrietblaasinstrument) of de tible (de sopraan variant van de tenora).
Waar en wanneer kun je de sardana zien
De sardana is de nationale dans van Catalonië en wordt dus door heel Catalonië gedanst. Tijdens dorpsfeesten en Catalaanse festivals is er altijd een moment waarop de cobla muzikanten hun instrumenten tevoorschijn halen en men de sardana danst. Het zijn vaak de mensen op een zekere leeftijd die de sardana dansen, maar in principe is iedereen welkom om deel te nemen aan de danskring terwijl de rest van de toeschouwers kijken en applaudisseren.
In Barcelona kun je de sardana-dans ieder weekend bewonderen. Bijvoorbeeld vooraan bij de Kathedraal, waar iedere zaterdag rond 18:00 uur en zondag om 11:15 uur de sardana gedanst wordt (behalve in augustus). Op zondagavond kun je de sardanes op Plaça de Sant Jaume zien. Meedoen is uiteraard mogelijk en zeer aan te raden indien je met de locals wilt mixen. Ook voor kinderen is het zien en horen van de sardana een mooie belevenis.
Tijdens het terugkerende evenement La Festa Catalana worden ook regelmatig sardanes gedanst, net als bij alle wijkfeesten en festiviteiten zoals La Mercè en Santa Eulàlia.
Geschiedenis van de sardana-dans
Over de oorsprong van de sardana-dans is weinig bekend en er bestaan verschillende theorieën. Of het uit Sardinië, l’Empordà, Empúries of de Cerdanya komt: het gaat hier om een heel oude manier om samen met een groep mensen te dansen. Al in de tijden van de Grieken werd in kringen gedanst; met de handen omhoog om de zon te aanbidden en naar beneden voor de maan.
Wat wij wel weten is dat de sardana een afstammeling is van de contrapas. Dankzij de arrangementen van Pep Ventura, die onder andere de cobla-muziek in de sardana introduceerde, en het Republikeinse karakter van de sardana, werd de sardana-dans aan het einde van de 19e eeuw enorm populair. Het was onder andere de manier van de Catalanen om zich tegen de conservatieve carlisten te profileren (een beweging voor de Spaanse troon), die liever de contrapas dansten. Toch kende deze Catalaanse dans ook mindere periodes, zoals in de tijden van de dictatuur van Primo de Rivera en Franco, toen het strikt verboden was.
Tegenwoordig is de sardana een echt symbool van de Catalaanse cultuur en identiteit, vergelijkbaar met de castellers (mensentorens) of la senyera (de Catalaanse vlag). In 2010 werd de sardana-dans onderscheiden tot nationaal belang en werd door de Catalaanse regering toegevoegd aan de erfgoed catalogus van Catalaanse festiviteiten.
Een monument van Josep Cañas i Cañas siert sinds 1965 het Plaça de la Sardana op de Montjuïc. Een prachtig beeldhouwwerk die deze Catalaanse volksdans verbeeld en vereerd.
