De havanera (of habanera in het Spaans) is een soort lied dat gezongen wordt op vele plaatsen in Catalonië tijdens de zogenoemde ‘cantada d’havaneres‘ (concerten van havaneres). De meeste concerten vinden in de zomer plaats en worden vergezeld door de cremat, een warm drankje met rum en koffie erin. De havaneres zijn ondanks de mooie klanken ietwat melancholieke liedjes. Benieuwd naar de oorsprong en de reden waarom men zo graag naar deze enigszins melancholieke liedjes luistert, lees dan verder.
De traditie van de havaneres
De havanera is afkomstig uit Cuba maar zwaaide naar Catalonië dankzij de vele Catalanen die in de 19e eeuw naar de Nieuwe Wereld trokken om daar hun geluk te zoeken, de zogeheten Indianos of Americanos. Deze muziek, dat het resultaat was van de mengelmoes van Caribische, Afrikaanse en Creoolse ritmes, reisde met de Indianos mee terug naar zijn geboorteland en was een manier om hun heimwee naar Cuba te uitten. Een van de meest bekende havaneres is ‘El meu avi’, dat over de opa van iemand praat die naar Cuba was geëmigreerd. De naam van ‘havanera’ is dan ook niet voor niks afkomstig uit La Habana, de hoofdstad van Cuba.
Het vissersdorpje Calella de Palafrugell wordt beschouwd als de broedplaats van de havaneres in Catalonië. De liedjes die de Cubaanse immigranten en zeeliederen voor meer dan 100 jaar in de lokale tavernes zongen dreigden volledig uitgestorven te raken en dus is de gemeenschap in de jaren ’60 begonnen met een zomerfestival te vieren met havaneres-liederen. De cantada d’havaneres van Calella de Palafrugell is tegenwoordig zo populair dat via de Catalaanse tv altijd uitgezonden wordt. Zo is de traditie om ‘cantades d’havaneres’ te organiseren ontstaan en razendsnel door heel Catalonië verspreid.
Bij de cantades d’havaneres hoort rom cremat (of cremat), een traditie die, net als de muziek, uit Cuba gebracht werd. De rom cremat is een warme drank gemaakt van rum, suiker, kaneel, wat koffiebonen en citroenschil. De drankje wordt verhit en daarna gebrand in een traditionele aardewerk schaal. Met lange pollepels wordt de brandende rum in een dunne straal steeds in de schaal terug gegoten, wat een waar spektakel op zichzelf vormt. Gek genoeg is de rom cremat een aangepaste versie van een andere Spaanse drank, de queimada gallega, dat de Spanjaarden eerder zelf naar Cuba brachten. In de van oorsprong queimada gallega werd brandewijn gebruikt in plaats van rum.
Waar kun je een cantada d’havaneres zien
De havaneres zijn nog steeds immens populair in Catalonië, vooral bij de vissersdorpjes, waar de meeste Indianos vandaan kwamen. De mooiste concerten van havaneres zijn degene waar de zangers vanuit de vissersbootjes naar het publiek toe op het strand zingen. Plaatsen als Calella de Palafrugell, L’Escala, Platja d’Aro en Palamós zijn enkele goede voorbeelden. Naast het prachtige gezang, geniet je hier van een gezellige avond in de buitenlucht met een bekertje hete rom cremat in je handen.
De Cantada d’Havaneres de Calella de Palafrugell, de eerste zaterdag van juli, is zonder twijfel het grootste en meest belangrijke concert van havaneres en markeert jaarlijks het begin van de zomer in de Costa Brava.
In Barcelona worden uiteraard ook concerten van havaneres gehouden. Dit gebeurt vaak tijdens een wijkfeest, zoals de Festa Major de Gràcia, Festa Major de Sants of de Festes de Sant Roc, maar ook tijdens specifieke evenementen, zoals de Nit de l’Havanera. Indien je graag een stukje Catalaans folklore mee wilt maken, dan zijn deze concerten zeer aan te raden! Ze zijn altijd gratis en super mooi om te zien.
Video havaneres
En omdat ik denk dat je je moeilijk kunt voorstellen hoe de havaneres klinken, bij deze een video met havaneres-liederen van de groep Les Anxovetes, een bandje uit Girona, tijdens de Cantada d’Havaneres de Calella de Palafrugell.
Video bron: Josep Lluis Rivera Garcia via Youtube. Foto’s intro en rom cremat van de havaneres zanggroep ‘Les Anxovetes’
