Al wandelend door El Raval, of zoals de locals het noemen ‘ravalejant’, kom je dit indrukwekkende gebouw tegen, het oude armenziekenhuis Antic Hospital de la Santa Creu. De deuren staan wagenwijd open en als je naar binnen stapt, kom je opeens bij een prachtige binnenplaats te staan vol historie. Zo overleed hier de beroemde architect Antoni Gaudí en was hier de allereerste apotheek van Europa! Vandaag neem ik je mee naar een van de best bewaarde geheimen in El Raval, het Antic Hospital de la Santa Creu, dat vol verborgen schatten zit.
Een gotisch armenziekenhuis
In de Middeleeuwen werd Barcelona geteisterd door honger, plagen en de pest. De vele kleine ziekenhuizen zoals Sant Llàzer, D’en Marcús of Dels Pelegrins konden de vraag niet aan. Een nieuw en vooral groot ziekenhuis waar alle stadsziekenhuizen onder zouden vallen werd noodzakelijk. Het gebied van El Raval, dat destijds buiten de stadsmuren viel en waar veel kloosters en liefdadigheidscentra opdoken (zoals het Casa de la Misericòrdia), werd de gekozen locatie. Het ziekenhuis werd gebouwd op de plek waar het oude ziekenhuis van Hospital de Canonge Colom stond, dat ongeveer tweehonderd jaar oud was.
Onder het bewind van koning Martinus I van Aragón (alias Martí l’Humà) werd in 1401 de eerste steen van dit prachtige ziekenhuis geplaatst. De bouw van het Hospital de la Santa Creu werd door de architect Guillem d’Abriell geleid. Het ziekenhuis zou worden gestructureerd in verschillende vleugels en verdiepingen rond een prachtige omsloten binnenplaats. De bouwwerkzaamheden verliepen echter stroef en werden in de loop van de tijd meerdere malen gestopt en hervat, met als resultaat verschillende uitbreidingen en bouwstijlen. Maar onder de experts, behoort dit gebouw tot de categorie meesterwerk van de Catalaanse gotiek.
Het Hospital de la Santa Creu diende als algemeen ziekenhuis van Barcelona tussen 1401 en 1926 (oftewel, meer dan vijf eeuwen lang!). Mede door de stadsgroei en de vooruitgang in de geneeskunde in de 19e eeuw, kon het centrum niet meer aan de eisen van de tijd voldoen en werd de bouw van een nieuwe ziekenhuis voorgesteld, het Hospital de la Santa Creu i Sant Pau in de Eixample. De verschillende gebouwen van het oude ziekenhuis werden hierna voor andere doelen gebruikt, zoals het vestigen van een bibliotheek, een onderwijscentrum voor de geneeskunde, of de tentoonstellingsruimte in de oude kapel. Dat de straat waar dit gebouw ligt de naam Carer de l’Hospital (ziekenhuisstraat) draagt is dus niet voor niks. Tegenwoordig kennen we dit gebouw als het “Antic” Hospital de la Santa Creu (in het Spaans Antiguo Hospital de la Santa Cruz), letterlijk vertaald “het oude ziekenhuis van de Santa Creu”, en is het uitgeroepen tot een artistiek historisch monument van nationaal belang.
De plek waar Gaudí stierf
Een van de bekendste patiënten in dit ziekenhuis was de meester Gaudí zelf, die na zijn fatale tramongeluk op 7 juni 1926, hier belande en drie dagen later aan zijn verwondingen overleed.
Op 7 juni 1926 wandelde de architect over de Gran Via de les Corts Catalanes in Barcelona, onderweg naar zijn dagelijks gebed in de kerk van Sant Felip Neri in de Gotische wijk. Op de kruising van Carrer Bailèn met de Gran Via reed een tram hem aan en liet hem bewusteloos achter. Taxichauffeurs weigerden Gaudí naar een kliniek te brengen wegens zijn armoedige uiterlijk (als vroom christen volgde hij een sober en strenge levenswijze). Uiteindelijk werd hij door de politie naar het Hospital de la Santa Creu gebracht, toentertijd een armenziekenhuis. Omdat hij niet kwam opdagen op zijn werkplaats bij de Sagrada Família, is men hem gaan opzoeken. Monseigneur Gil Parés en architect Domènec Sugrañes i Gras vonden hem in dit ziekenhuis en boden hem een plek in een privékliniek aan. Dat aanbod sloeg hij af, zeggende: “Mijn plaats is hier, tussen de armen”. Gaudí stierf drie dagen later in het ziekenhuis op 73 jaar leeftijd. Zijn begrafenis op 12 juni was een belangrijke gebeurtenis: iedereen in Barcelona wou afscheid nemen van de meest briljante architect ooit. Hij werd begraven in de crypte van zijn eigen Sagrada Família.
Barcelona’s Sixtijnse kapel
Wat vroeger als revalidatieruimte gebruikt werd, het Casa de la Convalescència, is nu een bezienswaardigheid op zich. Via het Carrer del Carme kom je bij het voormalige revalidatiecentrum van het ziekenhuis, dat sinds 1931 het Institut d’Estudis Catalans huisvest, een wetenschappelijk en cultureel instituut over Catalonië. Het Casa de la Convalescència, gebouwd tussen 1629 en 1680, is een renaissancistische gebouw verdeeld in twee verdiepingen rondom een prachtige binnenplaats met arcades. In het midden van de binnenplaats staat een waterput versierd met het beeldwerk van Lluís Bonifaci el Vell en aan de buitenkant van het gebouw, op de hoek met de Carrer Egipciaques, zit een nis met een afbeelding van Sint Paulus, het werk van Domènec Rovira el Jove. De prachtige geglazuurde keramiek op de wanden van de binnenplaats is een van de andere mooie details van het Casa de la Convalescència. Opvallend zijn de afbeeldingen die het leven van Sint Paulus vertellen, van Llorenç Passoles. Binnen het gebouw schuilt er daarnaast een kleine kapel dat rijkelijk versierd is met barokke muurschilderingen op het plafond van de schilder Antoni Viladomat i Manalt en een prachtig betegelde altaarstuk van Passoles. Deze staat niet voor niks in het volksmond bekend als Barcelona’s Sixtijnse kapel.
Een anatomische theater
Tegenover het Casa de la Convalescència zit de Reial Acadèmia de Medicina de Catalunya, de Koninklijke Academie van Geneeskunde van Catalonië. Dit was de chirurgie school en werd gebouwd tussen 1760 en 1764. In 1843 en tot 1906 werd het de faculteit voor geneeskunde. Het gebouw van de Reial Acadèmia de Medicina de Catalunya werd door Ventura Rodríguez ontworpen en is één van de belangrijkste overblijfselen van het neoklassieke Barcelona. herbergt één van de laatste originele anatomische amfitheaters van de 18e eeuw. Een ruimte van uitzonderlijke schoonheid ontworpen door Ventura Rodriguez, waar (leger)chirurgen hun vak leerden. Hier werden lijken ontleed van de ter dood veroordeeld en dode patiënten wiens lichamen niet geclaimd werd. De dissecties waren openbaar en het publiek keek toe vanuit de tribunes of achter de roosters op de bovenverdieping. Dit laatste was de favoriete plek onder bepaalde persoonlijkheden die liever een beetje privacy wilden. Door deel te maken aan een rondleiding kun je de Reial Acadèmia de Medicina de Catalunya met zijn fantastische anatomische amfitheater vanbinnen zien.
De nationale bibliotheek
Op de bovenste verdieping van het oude ziekenhuis, waar vroeger de ziekenhuisbedden stonden, zit nu de prachtige Biblioteca de Catalunya (Nationale Bibliotheek van Catalonië), die bedekt is met hoge houten plafonds met twee gevels. De bibliotheek heeft als doel alle boeken en documenten in de Catalaanse taal te bewaren. Deze kun je tijdens de openingstijden van de bibliotheek bezoeken of tijdens een speciale rondleiding die aangeboden wordt door de bibliotheek zelf. Zo kun je veel meer weten te komen over deze unieke en prachtige ruimte. Vanuit het terras over de eerste verdieping geniet je daarnaast van een prachtig uitzicht over de binnenplaats.
Europa’s oudste apotheek
De binnenplaats van het oude Santa Creu-ziekenhuis verbergt daarnaast een groot juweel: dat van de oudste apotheek van heel Europa! De voormalige ziekenhuisapotheek werkte van 1417 tot de sluiting van het ziekenhuis. Interessant om te zien is de voormalige apothekerskantoor, waar een indrukwekkend verzameling van 62 keramische medecijnpotten en andere voorwerpen bewaard zijn gebleven. Nog een leuk detail is de kleine opening onderin op de glazenraam bij de oude apothekerskantoor: dat was de plek waarmee de geneesmiddelen aan de medische staf van het ziekenhuis werden afgegeven. Het kantoor maakt deel uit van de apothekersacademie Reial Acadèmia de Farmàcia de Catalunya sinds 1956 en is mogelijk om te bezichtigen tijdens een rondleiding.
Jardins de Rubió i Lluch
Een van de grootste pluspunten van dit oude ziekenhuis is zijn prachtige binnenplaats, deels door Guillem Abiell ontworpen. Een rustgevende plek middenin El Raval met fonteintjes en geurige sinaasappelbomen die de nodige schaduw op zonnige dagen bieden. Het staat bekend als de tuinen van Rubió i Lluch en herbergt onder andere een grote steenkruis (“la Santa Creu”), een prachtig kloostergang, een gezellige restaurant met terras genaamd El Jardí en een XXL schaakspel waar zowel locals als toeristen ermee spelen. Als de avond valt verandert de Jardins de Rubió i Lluch in een betoverend plek vol lichtjes en kaarsjes. Voor een romantisch etentje ben je bij El Jardí zeer goed aangewezen.
Wil je even bijkomen van de drukte in Barcelona? Dan is deze binnenplaats de perfecte plek om eventjes te gaan zitten en te genieten van alles wat er te zien valt!
- Praktische informatie:
Wat: Antic Hospital de la Santa Creu bezoeken
Waar: Carrer de l’Hospital, 56
Metro: Liceu (L3)
Wanneer: dagelijks van 10:00 tot 00:00 uur (iedere instelling heeft wel zijn eigen openingstijden)
Prijs: gratis
Tip: combineer je bezoek aan het Antic Hospital de la Santa Creu met een wandeling door El Raval en ontdek één van de kleurrijkste buurten in Barcelona.
