Met het begin van de feestdagen worden alle Spaanse huizen mooi versierd, en een ding dat zeker niet mag ontbreken voor kerst is de kerststal. Deze christelijke traditie is nog steeds razend populair en kent inmiddels vele vormen; van klein tot grote kerststallen en zelfs levende kerststallen, die overal in het land te zien zijn. Kerststallen in Catalonië hebben daarnaast als leuke extraatje het beeld van een caganer (kakker), die verstopt ligt achter een struik of boom, om geluk te brengen. Benieuwd naar deze bijzondere kersttraditie en hoe je een Catalaanse kerststal kunt maken, lees dan verder.
Laatste update: 25/11/2024
Wat is een kerststal?
Alom aanwezig in Barcelona rond kerst is de kerststal, belén in het Spaans en pessebre in het Catalaans. Maar wat is het precies, vraag je je misschien af?
Een kerststal is een voorstelling van het Bijbelse verhaal over de geboorte van Jezus. Volgens de traditie zou Jezus in een stal geboren zijn, in het bijzijn van Jozef en Maria, een os en een ezel. Bovenop hangt de ster van Bethlehem en van de engel Gabriël, die de weg wijst aan de herders en de Drie Koningen die het kindje Jezus komen begroeten.
De traditionele kerststal is opgebouwd uit figuren die de bijbelse scènes vertegenwoordigen in een idyllische omgeving, versierd met kurk, mos en andere gipsconstructies die de landelijke sfeer van Catalonië oproepen.
De traditie van de kerststal in Catalonië
Historisch gezien wordt gezegd dat de eerste kerststal in 1223 door Franciscus van Assisi in Italië werd gemaakt.
Het lijkt aannemelijk dat deze representatie van het kerstverhaal snel nagebootst werd in heel Italië en dat de traditie via de Franciscaanse monniken die zich in Barcelona vestigden uiteindelijk hierheen overwaaide.
Er bestaan bewijsstukken uit de 16e eeuw over kerststallen in Catalonië, waar het zo populair werd dat er in 1858 de eerste vereniging van kerststallen ter wereld in Barcelona werd opgericht en in 1952, bijna een eeuw later, de universele federatie van kerststallen ook in Barcelona werd opgericht.
We weten tevens dat de kerstmarkt bij uitstek in Barcelona, de Fira de Santa Llúcia, al sinds 1786 bestaat. Zo werd het een traditie dat ouders met de kinderen ieder jaar naar de kerstmarkt gingen, ondanks de kou van deze tijd van het jaar, om de kerstsfeer te ervaren en te genieten van de kermis. Bij thuiskomst bouwden de families hun kerststal met alles wat er gekocht was op de markt.
Diorama’s
De Catalaan Antoni Moliné maakte in 1912 voor het eerst een diorama-achtige kerststal. Een complexe versie van een kerststal, waarin de kerstscène nagebootst wordt op basis van verschillende effecten zoals licht, volume, sfeer en diepte. Deze nieuwe manier van kerststallen maken werd snel aanvaard als iets unieks door de vereniging van kerststallen en is inmiddels iets typisch Catalaans.
Mooie diorama’s zijn altijd tijdens de feestdagen te zien in de Església de Betlem en de Exposició de diorames de pessebres in het Palau Mercader in Barcelona.
Levende kerststallen
De pessebres vivents of levende kerststallen zijn openluchtvoorstellingen waarin de geboorte van Jezus en andere Bijbelse scènes worden uitgebeeld door acteurs in kostuum. Deze acteurs, vaak vrijwilligers, beelden alles uit terwijl ze stilstaan als levensechte standbeelden of zich in slow motion bewegen. Deze kerststallen vinden meestal plaats in pittoreske dorpen of natuurgebieden en zijn een geliefde kersttraditie die je niet mag missen als je in de regio bent tijdens de feestdagen.
Wil je levende kerststallen in Barcelona zien, dan moet je naar Poble Espanyol. Hier wordt het kerstverhaal op een sfeervolle manier uitgebeeld, met realistische scènes en een prachtige setting die perfect past bij de feestelijke sfeer.
Buiten de stad zijn er diverse betoverende locaties waar indrukwekkende levende kerststallen worden opgevoerd die zeker een bezoek waard zijn. In Corbera de Llobregat kun je de oudste levende kerststal van Catalonië bewonderen, uitgevoerd in een schitterende natuurlijke omgeving. Andere aanraders zijn La Llagosta, Ardèvol, Osona, Brunyola, l’Espluga de Francolí, en Món Sant Benet, waar je kunt genieten van deze bijzondere traditie in authentieke en sfeervolle settings.
Deze evenementen bieden een unieke gelegenheid om de Catalaanse kersttradities te ervaren in een authentieke setting.
Mijn tip: Wie meer wil weten over kerststallen in Catalonië en vooral genieten van de mooiste kerstscènes, doet er goed aan om een bezoek te brengen aan een kerststalmuseum zoals die van Montblanc of Solius.
Waar kun je kerststallen in Barcelona zien?
Tijdens de feestdagen kun je op veel plaatsen in Barcelona genieten van de mooie kerststallen, zoals in de tentoonstelling van kerststallen op het Parròquia de la Mare de Déu de Betlem en het Museu Frederic Marès.
Ben je benieuwd naar waar je de mooiste kerststallen in Barcelona aan kunt schouwen? Hieronder geef ik je een lijst met de absolute toppers!
👉 Lees hier meer over kerst in Barcelona.
1. Kerststal op Plaça Sant Jaume
De bekendste kerststal in Barcelona tijdens de feestdagen is zonder twijfel de kerststal op het Plaça de Sant Jaume. Elk jaar biedt deze kerststal een moderne en vaak artistieke interpretatie van de traditionele kerststal. De stad werkt samen met kunstenaars en architecten om een creatief ontwerp te presenteren dat soms afwijkt van de traditionele beelden, maar altijd bijzonder en fotogeniek is. Het is een echte trekpleister in de feestperiode.
2. Levende kerststal bij Poble Espanyol
In het openluchtmuseum Poble Espanyol kun je genieten van een levende kerststal, waarin acteurs het kerstverhaal naspelen te midden van de charmante replica’s van Spaanse dorpjes. Het is een magische ervaring die zowel kinderen als volwassenen zal aanspreken.
3. Kerststal in de Kathedraal
In de kloostergang van de kathedraal van Barcelona wordt jaarlijks een kerststal geplaatst die gratis te bezoeken is. Deze kerststal valt op door de grote formaten van de figuren en de betoverende locatie waarin het is neergezet. Het trekt bezoekers van alle leeftijden en maakt deel uit van de feestelijke sfeer van de nabijgelegen Fira de Santa Llúcia.
4. Kerststal in het Monestir de Pedralbes
Het klooster van Pedralbes herbergt een traditionele kerststal en een collectie diorama’s die de sfeer van kerst in een serene en historische setting brengen. Het is een plek waar kunst en spiritualiteit samensmelten, ideaal voor een rustige kerstervaring.
5. Drijvende kerststal bij Port Vell
Een indrukwekkende kerststal om te zien in Barcelona is die van Port Vell, dat sinds 2019 naast de kerstmarkt Fira de Nadal del Port Vell geplaatst wordt. Hier staat een wel heel bijzondere kerststal te pronken die – jawel – op zee drijft, naast een minstens net zo indrukwekkend gigantische kerstboom van 31 meter hoog.
6. Traditionele kerststal in het Frederic Marès Museum
In het Museu Frederic Marès kun je tijdens de kerstperiode een prachtige collectie kerstscènes en -figuren bewonderen. De tentoonstelling omvat klassieke diorama’s en kunstzinnige interpretaties van het kerstverhaal, wat het een must-visit maakt voor liefhebbers van kerstkunst en tradities.
7. Diorama’s in de Parròquia de la Mare de Déu de Betlem
Deze barokke kerk aan de Ramblas staat bekend om haar indrukwekkende collectie diorama’s die het kerstverhaal op gedetailleerde wijze verbeelden. Het is een prachtige stop voor wie een rustige en contemplatieve ervaring zoekt tijdens de feestdagen.
8. Klassieke kerststal in de Basílica Puríssima Concepció
Een minder bekende, maar zeker niet minder mooie kerststal, bevindt zich in de Basílica Puríssima Concepció. In het klooster van deze neogotische basiliek kun je een klassieke kerststal bewonderen die de essentie van kerst op traditionele wijze tot leven brengt. De sfeervolle setting, gecombineerd met de prachtige architectuur van de basiliek, maakt dit een perfecte plek om de kerstgeest te ervaren.
Zelf een kerststal maken
Wil je als een echte Spanjaard je eigen kerststal maken, maar weet je niet hoe je deze moet inrichten? Hier geef ik je een aantal tips om zelf een kerststal te maken.
Begin december maakt iedereen in Barcelona zich klaar voor de feestdagen en worden de kerststallen uit de kast gehaald. Volgens de traditie hoort de kerststal neergezet te worden tussen de Día de la Purísima (de Dag van de Onbevlekte Ontvangenis op 8 december) en Santa Llúcia (13 december).
De kerststal wordt meestal in de woonkamer, op een speciale plek in het huis, geplaatst. Het bevat meestal een hutje of grot, waarin het kindje Jezus in een kribbe wordt gelegd, naast de beelden van Maria en Jozef, de ezel en de os.
Boven op de grot staat een engel en een ster die de Drie Koningen zal wijzen naar de plek waar Jezus is geboren.
Daarbuiten staan de drie wijzen op hun kamelen, die de ster volgen, evenals herders, stalvee en natuurlijk de caganer. Volgens de Catalaanse traditie symboliseert de drol van de caganer vruchtbaarheid. Vandaar dat iedereen in Catalonië een caganer op zijn kerststal plaatst!
De kerststal wordt vaak versierd met mos en men plaatst er ook riviertjes, boompjes en een pad waarlangs de Drie Koningen naar het pasgeboren kindje zullen reizen. Het idee is om hiermee het verhaal van de geboorte van Jezus uit te beelden
Pas aan het einde van de kerstperiode, na de komst van de Drie Koningen, wordt de kerststal weer opgeborgen tot het volgende jaar.
Goed om te weten
- Naast de kerststallen bij vele huishoudens, is het ook mogelijk om kerststallen bij openbare gebouwen als scholen, markten en uiteraard in de kerk, te vinden.
- Hoewel vroeger de kerststallen eenvoudig opgezet werden, worden ze steeds groter en pompeuzer. Beeldjes van Bethlehem voor de kerststal vind je nu in werkelijk alle kleuren, materialen en maten, handgemaakt of in fabrieken gefabriceerd.
- In Spanje hoef je niet heel gelovig te zijn om een kerststal in je huis te plaatsen. Iedereen doet dat en het hoort nou eenmaal bij de viering van kerst. Lees hier hoe kerstmis in Spanje gevierd wordt.
- De kerststal opzetten is iets wat je met de kinderen doet (of ze laat doen als ze wat ouder zijn). Zo wordt de traditie generatie op generatie voorgebracht.
- Barcelonezen halen al hun kerstfiguurtjes en benodigdheden om een kerststal te maken traditiegetrouw bij de kerstmarkt Fira de Santa Llúcia, dat het grootse aanbod aan figuritas de Belén (Bethlehem beeldjes voor de kerststal) en andere kerst-gerelateerde spullen heeft. Nog een aanrader is de heuse kerstwinkel Käthe Wohlfahrt (Carrer dels Banys Nous, 15).
- De kerststal en kerstboom blijven in Barcelona staan tot 6 januari, Driekoningendag.
Lees meer:
