Met het begin van de feestdagen worden alle Spaanse huizen mooi versierd, en een ding dat zeker niet mag ontbreken voor kerst is de kerststal. Deze christelijke traditie is nog steeds razend populair en kent inmiddels vele vormen; van klein tot grote kerststallen en zelfs levende kerststallen, die overal in het land te zien zijn. Kerststallen in Catalonië hebben daarnaast als leuke extraatje het beeld van een caganer (kakker), die verstopt ligt achter een struik of boom, om geluk te brengen. Benieuwd naar deze bijzondere kersttraditie en hoe je een Catalaanse kerststal kunt maken, lees dan verder.
Laatste update: 07/12/2022
Wat is een kerststal?
Alom aanwezig in Barcelona rond kerst is de kerststal, belén in het Spaans en pessebre in het Catalaans. Maar wat is het precies, vraag je je misschien af?
Een kerststal is een voorstelling van het Bijbelse verhaal over de geboorte van Jezus. Volgens de traditie zou Jezus in een stal geboren zijn, in het bijzijn van Jozef en Maria, een os en een ezel. Bovenop hangt de ster van Bethlehem en van de engel Gabriël, die de weg wijst aan de herders en de Drie Koningen die het kindje Jezus komen begroeten.
De traditie van de kerststal
Historisch gezien wordt gezegd dat de eerste kerststal in 1223 door Franciscus van Assisi in Italië werd gemaakt.
Het lijkt aannemelijk dat deze representatie van het kerstverhaal snel nagebootst werd in heel Italië en dat de traditie via de Franciscaanse monniken die zich in Barcelona vestigden uiteindelijk hierheen overwaaide.
Kerststallen in Catalonië
Er bestaan bewijsstukken uit de 16e eeuw over kerststallen in Catalonië, waar het zo populair werd dat er in 1858 de eerste vereniging van kerststallen ter wereld in Barcelona werd opgericht en in 1952, bijna een eeuw later, de universele federatie van kerststallen ook in Barcelona werd opgericht.
We weten tevens dat de kerstmarkt bij uitstek in Barcelona, de Fira de Santa Llúcia, al sinds 1786 bestaat. Zo werd het een traditie dat ouders met de kinderen ieder jaar naar de kerstmarkt gingen, ondanks de kou van deze tijd van het jaar, om de kerstsfeer te ervaren en te genieten van de kermis. Bij thuiskomst bouwden de families hun kerststal met alles wat er gekocht was op de markt.
Diorama’s
De Catalaan Antoni Moliné maakte in 1912 voor het eerst een diorama-achtige kerststal. Een complexe versie van een kerststal, waarin de kerstscène nagebootst wordt op basis van verschillende effecten zoals licht, volume, sfeer en diepte. Deze nieuwe manier van kerststallen maken werd snel aanvaard als iets unieks door de vereniging van kerststallen en is inmiddels iets typisch Catalaans.
Mooie diorama’s zijn altijd tijdens de feestdagen te zien in de Església de Betlem in Barcelona.
Mijn tip: Wie meer wil weten over kerststallen in Catalonië en vooral genieten van de mooiste kerstscènes, doet er goed aan om een bezoek te brengen aan een kerststalmuseum zoals die van Montblanc of Solius.
Kerststallen in Barcelona
Tijdens de feestdagen kun je op veel plaatsen in Barcelona genieten van de mooie kerststallen, zoals in de tentoonstelling van kerststallen op het Parròquia de la Mare de Déu de Betlem en het Museu Frederic Marès. Voor de mooiste kerstachtige dioramas moet je bij de Exposició de diorames de pessebres in het Palau Mercader zijn.
Ben je benieuwd naar waar je de mooiste kerststallen in Barcelona aan kunt schouwen? Hieronder geef ik je een lijst met de absolute toppers!
👉 Lees hier meer over kerst in Barcelona.
Kerststal op Plaça Sant Jaume
De bekendste kerststal in Barcelona tijdens de feestdagen is zonder twijfel de kerststal op het Plaça de Sant Jaume. Elk jaar wordt deze kerststal van de gemeente in een geheel nieuw thema gemaakt en wordt alles uit de kast gehaald om de mooiste kerststal aan de inwoners te geven.
Kerststal bij de Sagrada Família
Sinds 2022 heeft de Sagrada Família ook een eigen kerststal! Deze vind je bij de ingang van de crypte van de Sagrada Família en is tussen 17:00 en 20:00 uur open.
Drijvende kerststal bij Port Vell
Een indrukwekkende kerststal om te zien in Barcelona is die van Port Vell, dat sinds 2019 naast de kerstmarkt Fira de Nadal del Port Vell geplaatst wordt. Hier staat een wel heel bijzondere kerststal te pronken die – jawel – op zee drijft, naast een minstens net zo indrukwekkend gigantische kerstboom van 31 meter hoog.
Traditionele kerststallen bij de Kathedraal en Museu Frederic Marès
In het klooster van de kathedraal van Barcelona wordt elk jaar een traditioneel kerststal neergezet, meestal van grote dimensies.
In het naast gelegen patio van het museum Frederic Marès wordt er tevens een kerststal geplaatst die minstens zo mooi is om te zien.
Levende kerststal op Poble Espanyol
Op veel plaatsen in Catalonië zoals Corbera, La Llagosta, Ardèvol, Osona, Brunyola, l’Espluga de Francolí of Món Sant Benet worden daarnaast levende kerststallen georganiseerd, waarbij de kerstscène van de geboorte van Jezus verbeeld wordt met echte mensen en dieren. Zo’n pessebre vivent (levende kerststal) is altijd te vinden bij het Poble Espanyol in Barcelona tijdens de feestdagen.
Zelf een kerststal maken
Wil je als een echte Spanjaard je eigen kerststal maken, maar weet je niet hoe je deze moet inrichten? Hier geef ik je een aantal aanwijzingen.
Begin december maakt iedereen in Barcelona zich klaar voor de feestdagen en worden de kerststallen uit de kast gehaald.
Volgens de traditie hoort de kerststal tussen de Día de la Purísima (Dag van de Onbevlekte Ontvangenis op 8 december) en Santa Llúcia (13 december) neergezet te worden.
De kerststal wordt in de woonkamer, op een speciale plek in het huis geplaatst. Het bevat meestal een hutje of grot, waarin het kindje Jezus in een kribbe wordt geplaatst, naast de beelden van Maria en Jozef, de ezel en de os.
Boven op de grot staat een engel en een ster die de Drie Koningen zal wijzen naar de plek waar Jezus is geboren.
Daarbuiten staan de drie wijzen op hun kamelen die de ster volgen, wat herders en stalvee en natuurlijk de caganer. Volgens de Catalaanse traditie staat de drol van de caganer symbool voor vruchtbaarheid. Vandaar dat iedereen in Catalonië een caganer op zijn kerststal plaatst!
De kerststal wordt vaak met mos gedecoreerd en men plaats er ook riviertjes, boompjes en een pad die de Drie Koningen zullen volgen om bij de pasgeboren kindje te komen. Het idee is dat je hiermee het verhaal van de geboorte van Jezus verbeeld.
Pas aan het einde van de kerstperiode, na de komst van de Drie Koningen, wordt de kerststal opnieuw bewaard tot volgend jaar.
Goed om te weten
- Naast de kerststallen bij vele huishoudens, is het ook mogelijk om kerststallen bij openbare gebouwen als scholen, markten en uiteraard in de kerk, te vinden.
- Hoewel vroeger de kerststallen eenvoudig opgezet werden, worden ze steeds groter en pompeuzer. Beeldjes van Bethlehem voor de kerststal vind je nu in werkelijk alle kleuren, materialen en maten, handgemaakt of in fabrieken gefabriceerd.
- In Spanje hoef je niet heel gelovig te zijn om een kerststal in je huis te plaatsen. Iedereen doet dat en het hoort nou eenmaal bij de viering van kerst. Lees hier hoe kerstmis in Spanje gevierd wordt.
- De kerststal opzetten is iets wat je met de kinderen doet (of ze laat doen als ze wat ouder zijn). Zo wordt de traditie generatie op generatie voorgebracht.
- Barcelonezen halen al hun kerstfiguurtjes en benodigdheden om een kerststal te maken traditiegetrouw bij de kerstmarkt Fira de Santa Llúcia, dat het grootse aanbod aan figuritas de Belén (Bethlehem beeldjes voor de kerststal) en andere kerst-gerelateerde spullen heeft. Nog een aanrader is de heuse kerstwinkel Käthe Wohlfahrt (Carrer dels Banys Nous, 15).
- De kerststal en kerstboom blijven in Barcelona staan tot 6 januari, Driekoningendag.
Lees meer:
